19.1. Gizli Soruşturmacı Kavramı
19.1. Gizli Soruşturmacı Kavramı
Gizli soruşturmacı örgüt suçlarında başka surette delil elde edilememesi hâlinde örgüt mensubu gibi hareket ederek delil toplayan bir kamu görevlisidir. CMK 139/3 deki düzenlemeden gizli soruşturmacının ancak örgütlü suçlarda veya örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarda mümkün olduğunu anlıyoruz. Zîra 139/3 de gizli soruşturmacının görevleri sayılırken "örgüte ilişkin her türlü araştırmada bulunmak, örgütün faaliyetleri çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili delilleri toplamak olarak belirtilmiştir.
Diğer gizli koruma tedbirlerinin aksine gizli soruşturmacı görevlendirmesinde herhangi bir süre kısıtlaması getirilmemiştir. Örgütsel suçun aydınlatılması amacıyla oldukça amaca uygun bir düzenlemedir. Gizli görevli ne kadar çalışması gerekiyorsa o kadar çalışmalıdır.
Gizli soruşturmacı işlenmiş olan bir suç konusunda araştırma yapan ve delil toplayan bir kamu görevlisidir.
Gizli soruşturmacı; gözetlemek, izlemek, örgüte ilişkin her türlü araştırmalarda bulunmak ve suçlarla ilgili diğer delilleri toplamakla yükümlüdür. Gizli soruşturmacı örgüt içinde görevini yerine getirirken suç işleme dışında, her türlü hukukî işlemi yapabilir. Ceza Muhakemesi Kanunu "gizli görevlinin" adını değiştirmiş ve "gizli soruşturmacı" yapmıştır.
Gizli soruşturmacı sadece kamu görevlileri arasından belirlenerek görevlendirilebilmektedir. Bu soruşturmacının kimliği değiştirilebilir. Soruşturmacı bu kimlikle hukukî işlemler yapabilir. Soruşturmacının görevlendirilmesine ilişkin karar ve diğer belgeler ilgili Cumhuriyet başsavcılığında muhafaza edilir ve bu kimliği görevinin sona ermesinden sonra da gizli tutulur (CMK 139/3).
Gizli soruşturmacının duruşma sırasında tanıklık yapıp yapmayacağı, yapması gerektiği takdirde de kimliğinin gizli tutulmasının gerekip gerekmediği konusunda tartışma vardır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları gizli tanığa, yani duruşmaya çıkarılmayan bir kişiye dayanarak hüküm verilmesini, sanığın doğrudan doğruya soru sorma hakkını ihlâl ettiği için kabul etmemektedir. Ancak destekleyici başka deliller varsa ve tek delil gizli soruşturmacının duruşma dışında verdiği beyandan ibaret değil ise istisnai durumlarda kimliğin duruşmada gizli tutulması kabul edilmektedir.
Kolluğun bilgi toplamada kullandığı özel kişiler, "muhbir" statüsündedir. "Gizli soruşturmacıyı" düzenlemiş bulunan CMK özel kişilerden bilgi alınmasını, bu kişilerin "güvenilir kişi" sıfatıyla kullanılmalarını düzenlememiştir.
Örgüt suçları ile ilgili araştırmalarda kolluğun bazı durumlarda uyguladığı bu yöntemde, hedef kişinin aktif bir hareketinin bulunmadığı durumlarda, teklif veya aktif hareket kolluk adına çalışan "X muhbirden" gelmiş ise ortada bir hile bulunduğu için AHİM'in Burak Hun/Türkiye kararında belirttiği gibi, adil yargılanma hakkının ihlâl edilmesi gündeme gelebilir.