12.5. Tutuklama Yasakları (100_4)
12.5. Tutuklama Yasakları (100/4)
12.5.1. Hapis Cezasının Üst Sınırı (CMK 100/4)
Kanun genel olarak, "sadece adli para cezası" ve "üst sınırı iki yıldan fazla olmayan hapis cezası" ölçütlerini koymuştur (CMK "2005-5353 ve 2012-6352" 100/4).
Böylece 2004 kanun koyucusu mülga CMUK tarafından altı ay olarak kabul edilmiş bulunan tutuklama sınırını önce bir, sonra iki yıla çıkartmış bulunmaktadır.
Bu nedenle, sadece adli para cezasını gerektiren suçlarda tutuklama kararı verilemez (CMK 100/4), ama "adli kontrol kararı" verilebilir (CMK 109/2).
2012 değişikliğinden beri bütün suçlar için tutuklama kararı yerine adli kontrol kararı verilebilir (CMK 109/1). Ancak adli kontrol uygulandığında, tedbire uymayan şüpheli hakkında tutuklama kararı verilebilir (CMK 112).
İki yıla kadar hürriyeti bağlayıcı cezalarda tutuklama yolunun kapatılmasının kolluk bakımından önemi vardır. Polisin yakalama yetkisi kısıtlanmıştır: iki yıla kadar hürriyeti bağlayıcı cezayı gerektiren suçlarda tutuklama yakalamasının (CMK 90/2) yolu kapatılmıştır. Bu gibi hâllerde sadece PVSK 17'de olduğu gibi kimlik tespiti için gözaltına alma yolu açıktır.
Ancak, suçüstü yakalaması (CMK 90/1) yapılabilir.
12.5.2. Suça Sürüklenen Çocuklarda Tutuklama Yasağı (ÇKK 21)
Çocuk Koruma Kanunu onbeş yaşını doldurmamış çocuklar hakkında üst sınırı beş yılı aşmayan hapis cezasını gerektiren fiillerden dolayı tutuklama kararı verilmesini yasaklamış (ÇKK 21) ama 15-18 yaş grubu bakımından istisna kabul etmemiştir.
12.5.3. Tutuklama Kararı İkincil Bir Karardır (CMK 101/1)
Tutuklama kararı ikincil bir karardır. 2012 sonrası artık her suç ve her yükümlülük bakımından, önce adli kontrol tedbiri uygulanması için harekete geçilecek ve adli kontrol yetersiz kalırsa tutuklama kararı verilebilecektir (CMK 101/1).
Bu nedenle burada da bir tutuklama yasağından bahsedebiliriz: Eğer adli kontrol uygulanabilecek ise, tutuklama kararı verilmesi yasaktır.
12.5.4. Akıl Hastaları
Suç işleyen akıl hastaları hakkında şifaya kadar muhafaza kararı verilebilirse de tutuklama kararı verilemez (1. CD 28.3.1989, K. 915). Bu içtihadı 2011 yılında da sürdüren Yargıtay, akıl hastası hakkında tutuklama kararı verilemeyeceği için tahliye kararı vermiştir (1. CD 25.11.2011, K. 88).