16.1. Taşınmaz ve haklara elkoyma tedbirinin niteliği

16.1.    Taşınmaz ve Haklara El Koyma Tedbirinin Niteliği

Ceza Kanunu suç işlenmesi ile sağlanan menfaatin değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançların müsadere edilmesini (kazanç müsaderesi) kabul edilmiştir (TCK 55/1). Bu müesseseyi kabul eden sistem içinde genişletilmiş müsadere bakımından da davanın devam ettiği sürece tedbir niteliğinde bir El koyma kabul edilmektedir (CMK 123/1).

Ceza Muhakemesi Kanunu, hak ve alacaklara ilişkin tedbirler konusunu düzenlemiştir.

Kanunun 128 nci maddesinde "taşınmazlara, hak ve alacaklara el koyma" başlığı altında, kanunda liste hâlinde sayılan ağır suçlarda, haklara elkonulması yetkisi Devlete verilmiştir.

5607 Kaçakçılık Kanununda tanımlanan suçların işlenmesinde kullanılan taşıtlara CMK 128 uyarınca elkonulur (5607 sK m. 10/1).

2014 yılında yapılan değişiklikle madde şöyle düzenlenmiştir:

"Taşınmazlara, hak ve alacaklara El koyma

Madde 128 - (Değişik: 21/02/2014-6526-10 md.) (1) Soruşturma veya kovuşturma konusu suçun işlendiğine ve bu suçlardan elde edildiğine dair somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebebi bulunan hâllerde, şüpheli veya sanığa ait;

a)         Taşınmazlara,

b)         Kara, deniz veya hava ulaşım araçlarına,

c)         Banka veya diğer malî kurumlardaki her türlü hesaba,

d)        Gerçek veya tüzel kişiler nezdindeki her türlü hak ve alacaklara,

e)         Kıymetli evraka,

f)         Ortağı bulunduğu şirketteki ortaklık paylarına,

g)         Kiralık kasa mevcutlarına,

h)         Diğer malvarlığı değerlerine,

Elkonulabilir. Somut olarak belirlenen bu taşınmaz, hak, alacak ve diğer malvarlığı değerlerinin şüpheli veya sanıktan başka bir kişinin zilyetliğinde bulunması hâlinde dahi, El koyma işlemi yapılabilir. (Ek cümle: 21/2/2014 - 6526/10 md.) Bu madde kapsamında El koyma kararı alınabilmesi için ilgisine göre Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Sermaye Piyasası Kurulu, Mali Suçları Araştırma Kurulu, Hazine Müsteşarlığı ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumundan, suçtan elde edilen değere ilişkin rapor alınır. Bu rapor en geç üç ay içinde hazırlanır. Özel sebepler zorunlu kıldığında bu süre talep üzerine iki ay daha uzatılabilir.

(2)       Birinci fıkra hükmü;

a)         Türk Ceza Kanununda tanımlanan;

1.         Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (madde 76, 77, 78),

2.         Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (madde 79,80),

3.         Hırsızlık (madde 141,142),

4.         Yağma (madde 148,149),

5.         Güveni kötüye kullanma (madde 155),

6.         Dolandırıcılık (madde 157,158),

7.         Hileli iflas (madde 161),

8.         Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),

9.         Parada sahtecilik (madde 197),

10.       Mülga: 21/02/2014-6526-10 md.

11.       ¡hâleye fesat karıştırma (madde 235),

12.       Edimin ifasına fesat karıştırma (madde 236),

13.       Zimmet (madde 247),

14.       İrtikâp (madde 250)

15.       Rüşvet (madde 252),

16.       Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302,303,304,305,306,307, 308),

17.       Silahlı örgüt (madde 314) veya bu örgütlere silah sağlama (madde 315) suçları,

18.       Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (madde 328, 329, 330, 331, 333, 334,335, 336, 337) suçlan.

b)         Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları,

c)         Bankalar Kanununun 22 nci maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu,

d)        Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar,

e)         Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74 üncü maddelerinde tanımlanan suçlar,

Hakkında uygulanır.

(3)       Taşınmaza elkonulması kararı, tapu kütüğüne şerh verilmek suretiyle icra edilir.

(4)       Kara, deniz ve hava ulaşım araçları hakkında verilen El koyma kararı, bu araçların kayıtlı bulunduğu sicile şerh verilmek suretiyle icra olunur.

(5)       Banka veya diğer malî kurumlardaki her türlü hesaba elkonulması kararı, teknik iletişim araçlarıyla ilgili banka veya malî kuruma derhâl bildirilerek icra olunur. Söz konusu karar, ilgili banka veya malî kuruma ayrıca tebliğ edilir. El koyma kararı alındıktan sonra, hesaplar üzerinde yapılan bu kararı etkisiz kılmaya yönelik işlemler geçersizdir.

(6)       Şirketteki ortaklık paylarına El koyma kararı, ilgili şirket yönetimine ve şirketin kayıtlı bulunduğu ticaret sicili müdürlüğüne teknik iletişim araçlarıyla derhâl bildirilerek icra olunur. Söz konusu karar, ilgili şirkete ve ticaret sicili müdürlüğüne ayrıca tebliğ edilir.

(7)       Hak ve alacaklara El koyma kararı, ilgili gerçek veya tüzel kişiye teknik iletişim araçlarıyla derhâl bildirilerek icra olunur. Söz konusu karar, ilgili gerçek veya tüzel kişiye ayrıca tebliğ edilir.

(8)       Bu madde hükmüne göre alınan El koyma kararının gereklerine aykırı hareket edilmesi hâlinde, Türk Ceza Kanununun "Muhafaza görevini kötüye kullanma" başlıklı 289 uncu maddesi hükümleri uygulanır.

(9) (Değişik: 21/02/2014-6526-10 md.) Bu madde hükmüne göre El koymaya ağır ceza mahkemesince oy birliğiyle karar verilir. İtiraz üzerine bu tedbire karar verilebilmesi için de oy birliği aranır"